Kars'ta Toplum Ruh Sağlığı Merkezi açıldı

Volkan KARABAĞ

Gaffar Okkan Bulvarı Hekimevi yanında hizmet giren Toplum Ruh Sağlığı Merkezi hasta kayıtlarına başladı.

Psikiyatri Uzmanı Doktor Talat Bayburtluoğlu Toplum Ruh Sağlığı Merkezinin (TRSM) Kars’ta hayata geçiş öyküsünü gazetecilere anlatarak, Kars’ta merkeze başvuru yapmak isteyen hastaların Harakani Devlet Hastanesine, Aile Hekimlerine veya bizzat kendilerine başvuru yapmalarını istedi.

Toplum Ruh Sağlığı Merkezinin ülkemizde ilk kez 2008 yılında hizmete girdiğini söyleyen Uzm. Dr. Bayburtluoğlu, dünden bugüne sağlıkta gelinen noktayı anlattı.

Ruhsal hastalıkların yaşam boyu görülme sıklığı yüzde 25 olduğunu ifade eden Uzm. Dr. Bayburtluoğlu, “Biyo-psiko-sosyal bir varlık olarak tanımlanan insan için «sağlık» ruhsal, bedensel ve sosyal olarak tam iyilik hali şeklinde tanımlanmaktadır. Ruh sağlığı hizmetleri toplum temelli bir yapılanmayı gerektirir. Çünkü, Ruhsal hastalıkların yaşam boyu görülme sıklığı yüzde 25’tir ve ruhsal rahatsızlığı olanların ancak 1/3’ü tedavi alabilmektedir. Yeti yitimi ile giden ruhsal hastalıklar çok yaygındır. DSÖ verilerine göre yeti yitiminde ilk 10 hastalıktan 5 tanesi ruhsal rahatsızlıklardır (Şizofreni-Bipolar Bozukluk-Alkol Kullanımına Bağlı Bozukluklar- Depresyon-OKB) Ruhsal Hastalık yükünün fazla olması (Yeti yitimi-Hastalığa bağlı ölümler-yaşam süresinin kısalması- ekonomik yük) Toplum temelli ruh sağlığı hizmetleri bu yükün azaltılması açısından büyük önem arz etmektedir. Ruhsal Hastalıkların tedavi açığının yüksek olması. (tedavi açığı açısından bakıldığında diabet, kardiovasküler hastalıklar gibi fiziksel hastalıkların tedavi olma oranları oldukça yüksek iken, ruhsal rahatsızlıkların tedavi edilme oranları oldukça düşüktür) Dünyada en sık yeti yitimine neden olan hastalıklar arasında önemli bir yeri olan Şizofreni, Bipolar Bozukluk, OKB, Depresyon, Alkol Kullanımı ve Bağımlılığı gibi ruhsal rahatsızlıklar maalesef aynı zamanda tedavi açığı da en yüksek hastalıklar gurubunda yer almaktadırlar. Bu nedenlerden ötürü ruhsal hastalıklarda yeti yitiminin azaltılabilmesi ve tedavilerinin daha yaygın bir şekilde uygulanabilmesi için toplum temelli hizmet modeli önem arz etmektedir. Fiziksel Hastalıkların bir çoğuna ruhsal hastalıkların da eşlik etmesi. (Ruhsal ve fiziksel hastalıkların eş zamanlı görülmeleri, hastalığın seyrini olumsuz yönde etkilemekte, yaşam kalitesini bozmakta, yeti yitimine neden olmakta, intihar gibi istenmeyen sonuçlar da dahil ölüm riski artmakta ve yaşam süreleri de çok kısalmaktadır) Ruhsal hastalıklar, bireyin kendisine ve topluma zarar verme riskinin en yüksek olduğu hastalıklardır. (eksitasyon-homisidal/suisidal eğilim-suça eğilim riski artmaktadır) Tedavi edilmeyen ruhsal hatalıkların, sosyal ve toplumsal sorunlara da neden oldukları göz önüne alındığında ; toplum temelli ruh sağlığı hizmetlerinin önemi daha da iyi anlaşılmaktadır. Ruhsal hastalıkların yaygınlığı, toplumsal yükü ve tedavi açığının yüksek olması; tedavi dağılımının eşitsiz olması; yine psikiyatrik hastalıklarda bedensel hastalık oranlarının yüksek olması nedeni ile toplum ruh sağlığı hizmetlerinin geliştirilmesinin ve sağlıkla bütünleştirilmesinin gerekliliği kaçınılmaz bir sonuçtur.” diye konuştu.

Psikiyatri Uzmanı Doktor Talat Bayburtluoğlu’nun Toplum Ruh Sağlığı Merkezinin işlevi hakkında yaptığı sunum şöyle:

Toplum Ruh Sağlığı Merkezi’ne kimler kabul edilmektedir

Kısa süre önce hastaneden taburcu olmuş veya hastaneye yatırılma riski olan, tedavi ve psikosoyal desteğe ihtiyaç duyan ya da rahatsızlığı nedeni ile işlevselliği ciddi düzeyde azalmış,rahatsızlığının, bilişsel, yönetsel ve sosyal beceri alanlarındaki yıkıcı etkisi nedeni ile yeti yitimiyle giden şizofreni ve benzeri psikotik bozukluklar ve duygudurum bozuklukları gibi kronik ruhsal bozukluğu olan bireyler TRSM’ne kabul edilmektedir. Hastaneye sık yatış geçmişi olan ve sık yatış eğilimi olan bireyler önceliklidir.

TRSM’nin amaç ve hedefleri

Ağır ruhsal sorunu olan bireylerin hastane yatışlarını önlemek, yeti yitimini asgari seviyeye çekmek ve işlev iyileşmesini sağlamak amacı ile biyolojik ve psikososyal müdahalelerde bulunmak.

Ağır ruhsal sorunu olan bireylerin yakınlarına/bakıcılarına yönelik, aile odaklı  destek ve psikoeğitim vermek.

Sosyal işlevselliğin istikrarlı hale getirilmesi ve bireyin toplumsal yaşam içerisinde geçirdiği sürenin arttırılması.

Birinci basamak sağlık kurumlarıyla ve hastane birimleriyle yakın işbirliği kurmak.

Bireylere ve ailelerine yönelik desteğin azamiye çıkarılması amacıyla diğer kurumlarla ve toplum hizmeti veren kuruluşlarla (belediye, Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü, İŞKUR, vakıflar, STK’lar vb.) koordinasyon sağlamak.

Toplumda, ruhsal rahatsızlıklarla ilgili damgalama eğiliminin azaltılmasına katkıda bulunmak.

Ruh sağlığı sorunları bulunan bireylerin durumlarını, işlevlerini ve iyilik hallerini geliştirmek.

Ruhsal sağlık sorunu olan bireylerin yakınları ile birlikte yaşayan kişilerin destek verme kapasitelerini arttırmak.

Ruh sağlığı hizmetlerinin koordinasyon içinde yürütülmesi için işbirliği ve ikincil konsültasyon yoluyla birinci basamak sağlık  çalışanlarının kapasitelerini güçlendirmek.

Trsm’de görev yapan personeller

Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı

Sosyal Çalışmacı

Psikolog

Hemşire

Sağlık Memuru

Tıbbi Sekreter

İdari ve Teknik Personel

Temizlik Elemanı

Güvenlik Görevlisi

İş-Uğraş Terapisti

TRSM’nin çalışma saatleri

TRSM’nin çalışma saatleri T.C.Sağlık Bakanlığı’nın resmi çalışma saatleri ile paralel olmak suretiyle hafta içi (Pazartesi – Cuma günleri arasında) saat 08.30 – 17.00 arasıdır.

Mesai saatleri dışında kriz değerlendirmesi yapılması gereken veya tedaviye ihtiyaç duyan hastalar yerel hastanenin acil servisine başvururlar. Nöbetçi psikiyatri uzmanı tarafından gerekli tedavileri yapılır.

TRSM’ye sevk ve kayıt işlemleri

Aile hekimlerinden, birinci basamak sağlık kuruluşlarından, hastanelerin psikiyatri birimlerinden ve sosyal bakım kurumlarından sevk kabul edilir.

TRSM personeli sevkin detaylarını kayıt altına alarak değerlendirmede bulunulacak zamanı ayarlamak üzere bireyle ve aile ile iletişime geçer.

Eğer birey TRSM’ ye gelmek istemiyorsa veya gelebilecek durumda değilse, ekiplerce evlere ziyaretler gerçekleştirilir.

TRSM’de tedavi alma kriterlerini karşılayan bireyler TRSM’ye davet edilir ve kayıt işlemleri yapılır.