Kars’tan, İngiliz Hükümeti’ne Tarihi Çağrı

Tacettin DURMUŞ

1-Malta sürgünlerinin itibarını iade edilerek, ailelerinden ve Kars halkından özür dilensin!

2-Parlamento baskını sırasında el konularak götürülen Güneybatı Kafkas Demokratik Cumhuriyeti arşivleri iade edilsin!

Merkezi Kars’ta bulunan Kafkasya Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Merkezi Başkanı Erkan Karagöz, bildiğiniz gibi, bu yıl Güneybatı Kafkas- Kars Demokratik Cumhuriyetinin kuruluşunun 100 yılı olduğunu hatırlattı.

 100 yıl önce Kars aydınları tarafından kurulan cumhuriyetin varlığına Nisan 1919 da   İngiliz ordularınca son verilmiş olduğunu da hatırlatan Karagöz, bu tarihi olayın 100.yılı nedeniyle Ankara’daki İngiliz Büyükelçiliğine İngilizce bir mektupla başvuruda bulunarak üzerlerine düşen tarihi bir görevi yerine getirmek istediklerini söyledi.

Karagöz açıklamasında: “Mondros Ateşkes Antlaşmasından  sonra  bölgeye yerleşen İngiliz askeri güçleri tarafından, Başkenti Kars olan ve halk arasında “Cenubi Garbi Kafkas Cumhuriyeti” olarak bilinen Güneybatı Kafkas Demokratik Cumhuriyeti’nin parlamentosunun basılarak varlığına son verilmiş ve yöneticileri olan İbrahim Cihangiroğlu,  Tevhüdüddin Mamilof, Hasan Han Cihangiroğlu, Simon Raçinski,  Stephan Vafiadis, Salah Oğlu Musa, Pavlo Camuşov,Yusuf Yusufoğlu, Aziz Cihangiroğlu ,Muhlis Memmedoğlu,  Muhammet Alibeyoğlu  1919 Nisan’ında “Savaş esiri” kabul edilerek, yakalanarak Malta adasına sürgüne gönderilmiş,  iki yıl  sonra da  hiçbir gerekçe göstermeden  serbest  bırakılmışlardır. “ dedi.

Yine az bilinse de bu olay sırasında Cumhuriyetin bütün yazışmalarına ve arşivlerine el konularak götürülmüş olduğunuda da dikkat çeken Kafkasya Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Merkezi Derneği Başkanı Erkan Karagöz gazetemize yaptığı açıklamada: “Bizler bu başvurumuzla İngiliz Hükümetine tarihsel sorumluluğunu hatırlatarak; bugünkü İngiliz hükümetinden  Güneybatı Kafkas Cumhuriyeti’ne yönelik bir savaş ilanı yokken,  savaş esiri sayılarak  sürgüne gönderilen kişilerin ailelerinden ve hem de Kars halkından özür dilenerek itibarlarının iade edilmesini,  ayrıca, parlamento baskını sırasında el konulan cumhuriyet arşivlerinin Türkiye’ye iadesini talep ediyoruz. 

Sizler aracılığıyla da Kars’ın tarihsel kültürünün bilincinde olan aydınlarımızı da  sizlere sunduğumuz  dilekçemizin İngilizce metnini kopyalayarak  İngiliz Büyükelçiliği’ne başvurmaya, imza kampanyası düzenlemeye çağırıyoruz.” 

İngiliz Büyükelçiliği aracılığıyla İngiliz Hükümetine sunulan dilekçe metni şöyledir:

“Sayın büyükelçi,

Bu mektubumuzun temsilcisi bulunduğunuz hükümetiniz Başbakanlığına iletilmesini talep ediyoruz.

İngiltere Birleşik Krallığı Hükümeti Başkanlığı’ndan talebimizdir: 

Bu yıl 1. Dünya savaşının son günlerinde Rusya’dan kopartılan Kafkasya’da Mondros ateşkes antlaşmasının uygulanmasını denetlemek adına bulunan İngiliz askeri güçleri tarafından, parlamentosu basılarak varlığına son verilen, Kars -Güneybatı Kafkas Demokratik Cumhuriyetinin 100.yılı.

12.Nisan 1919 da Batum’ da bulunan ve İstanbul’daki İngiliz orduları Başkomutanlığına bağlı olan İngiliz askeri güçleri tarafından, parlamentosu basılan ve dağıtılan, cumhuriyet kurucuları tutsak alınan Kars- Güneybatı Kafkas Demokratik Cumhuriyeti’nin mirasına sahip çıkan Kars halkı adına çağrıda bulunuyoruz.

Bilindiği üzere çarlık Rusya’sının Kafkasya’dan çekilmesi sonucunda doğan kargaşa sırasında, Kars halkı adına yola çıkan bir heyet, 1917 yılının haziran ayında Rus hükümetlerinden özerklik izni alır.

Kars halkı şuralar aracılığıyla örgütlenerek, merkezi Rusya hükümetlerinden de Kafkasya’yı yöneten özel Komiteden- Ozakom, Zakavkom- de bağımsız olarak kendi kendini yönetmeye başlar.

  Bu oluşum, 1917 Kasım ayında Lenin’in Ulusların Kendi Kaderlerini Tayin Hakkı çağrısı üzerine, topladığı kongreyle Kars –Ardahan-Batum Halk Hükümetlerine dönüşür.

Bu yönetim tarzı, Osmanlı devletinin Brest- Litovsk antlaşmasını müteakiben1918 nisan ayında Kars’a girmesiyle kesintiye uğrar.

30 Ekim 1918 Mondros ateşkes antlaşması uyarınca, Bölgede ateşkes antlaşması hükümlerinin uygulanmasını denetleyen İngiliz yetkililerin uyarısı üzerine, Osmanlı ordularının Kars’tan ayrılarak 1914 sınırlarına geri çekilmesinden hemen sonra, dağıtılmış Halk hükümetinin önde gelenleri bir araya gelerek 1918 Ocak ayında yayınladıkları bir kararnameyle, başkenti Kars şehri olan “Güneybatı Kafkas Demokratik Cumhuriyeti’ni kurarlar.

Ancak, ,  bölgede ateşkesi sağlamak için bulunan İngiliz askeri birlikleri, 1919 Nisan ayında cumhuriyet parlamentosunu basarak, varlığına son verir, 36 parlamenteri tutsak alır,  önce Tiflis’e, oradan Batum’a götürür. Bir kısmı Batum’da cezaevlerine konan parlamenterlerden 11’i önce İstanbul’a, oradan Malta adasına tutsak olarak götürülürler.

Bu kişiler, o zamanki adlarıyla   İbrahim Cihangirof,  Tevhüdüddin Mamilof, Hasan Han Cihangirof, Simon Raçinski,  Stephan Vafiadis, Salah Oğlu Musa, Pavlo Camuşov,Yusuf Yusufov, Aziz Cihangirof ,Muhlis Memmedof,  Muhammet Alibekof ‘tur.

Malta adasında iki yıl kadar tutulan, asılsız suçlamalarla özgürlüklerinden alıkonan bu kişilere karşı hiçbir suçlama yönetilmez ve İki yıl sonra herhangi bir yargılama olmadan serbest bırakılırlar.

Bu gün 12 Nisan 1919 yılında İngiliz askeri güçleri tarafından parlamentosu basılarak varlığına son verilen, Kars -Güneybatı Kafkas Demokratik Cumhuriyeti’nin 100.yılı.

Bu nedenlerle; İngiliz hükümetine, Kars halkı ve Malta’ya sürgün edilen insanların aileleri adına çağrıda bulunmaktayız:

1. Kars parlamento baskını sırasında alıp götürülen Güneybatı Kafkas Demokratik Cumhuriyeti’nin belgeleri ve arşivleri iade edilmelidir.

2. Kars’tan alınarak sorgusuz sualsiz sürgüne götürülen, tutsak edilen adlarını saydığımız kişilerin ailelerinden ve Kars halkından özür dilenerek bu insanların itibarları iade edilmelidir. “dedi.

Işte o mektup :  

« Dear Ambassador

We request this letter to be forwarded to the Prime Ministry that your government represent

Our demand from Prime Ministry of UK is as following;

This year is the 100th anniversary of Kars- South West Caucasus Democratic Republic which has been separated from Russia in the last days of 1st World war and which has been a subject of an end of its presence by the capture of their Parliament by British military forces whom have been there to regulate the implementation of the armistice of Mudros.

We’re contacting to you on behalf of the people of Kars which is protecting the heritage of South West Caucasus Democratic Republic which’s parliament had been captured and destroyed, which’s founders has been imprisoned by British Military Forces which is at supreme military’s command in Istanbul.

As known, during the turmoil caused by the withdrawal of tsarist Russia from the Caucasus, a delegation on behalf of the people of Kars received permission of being self-government from the Russian governments in June 1917.

Kars, independently from special committee governing the Caucasus-Ozakom-Zakavkom and also from the central Russian governments, began to self-govern.

This formation was transformed into the Kars-Ardahan-Batumi People's Government in November 1917 upon Lenin's call for the right to appoint self-determination of nations.

This management style is interrupted by the Ottoman state entering in Kars in April 1918 following the Brest-Litovsk agreement.

In 30 October 1918 According to the Armistice Treaty of Mudros, with the warning of the British authorities who supervised the implementation of clauses in the region, the Ottoman armies left Kars and retreated to the borders in 1914.After that, the leaders of the People's Government came together and issued a decree in January 1918. And with this decree, they established the South Caucasus Democratic Republic which’s capital was Kars.

However, British Military which was there to provide a ceasefire in the region; by capturing the republican parliament in April 1919, put an end to its presence.36 parliamentarians had been taken captive, they took them first to Tbilisi, then to Batumi. 11 of the parliamentarians who were put in prisons in Batumi were first taken to Istanbul and then to the island of Malta.

These people’s names were Ibrahim Cihangirof, Tevhududdin Mamilof, Hasan Han Cihangirof, Simon Rachinsky, Stephan Vafiadis, Salah oglu Musa, Pavlo Camusov, Yusuf Yusufov, Aziz Cihangirof, Muhlis Memmedof, Muhammad Alibekof.

No accusation is directed against these people who have been debarred from their liberty and have been held in the island of Malta for up to two years. After two years they have been freed without any judgement.

Today is the 100th anniversary of the Kars-Southwest Caucasus Democratic Republic which’s parliament had been captured by British military forces in 12 April 1919 and had been put an end to its existence.

For these reasons; we request following points from British government on behalf of the people of Kars and the families of the people exiled in Malta;

1-The documents and archives of the South Caucasus Democratic Republic, which were taken away during the Kars parliamentary raid, must be returned.

2- To apologize from the people who have been moved away from Kars and taken to the exile without question, from their families and also from people of Kars. Thus, their dignity should be returned to themselves.

Best regards,

                                                                                                           On Behalf of

                                                                                Caucasus Social and Cultural Research Center

                                                                                                               President

                                                                                                            Erkan Karagoz