"Kars Veteriner Hekimleri Odası olarak, 18–24 Kasım Dünya Antimikrobiyal Direnç Farkındalık Haftası’nı büyük bir sorumluluk duygusuyla karşılıyoruz. Dünya Sağlık Örgütü tarafından “Sessiz Pandemi” olarak nitelendirilen Antimikrobiyal Direnç konusunda kamuoyunda farkındalık oluşturma amacıyla çeşitli etkinliklerin organize edildiği 18-24 kasım haftası için bu yıl ana tema olan “Antimikrobiyal Direnci Birlikte Önleyelim” (Preventing AMR Together) ruhuyla, Antimikrobiyal Direnç tehdidinin sadece geleceğin değil, bugünümüzün en kritik sağlık, ekonomik ve gıda güvenliği sorunu olduğunu vurguluyoruz.
Antimikrobiyal Direnç Nedir?
Antimikrobiyal Direnç, bakteri, virüs, mantar ve parazit gibi mikroorganizmaların, antimikrobiyal ilaçlara (örneğin antibiyotik, antifungal, antiviral) karşı direnç kazanmasıdır. Bu direnç nedeniyle ilaçlar etkilerini yitirir, enfeksiyonlar tedavi edilemez hâle gelebilir ve hastalık yayılımı ile ölüm riski artar.
Küresel Durum: Mevcut Tehdit ve Gelecek Projeksiyonları
Antimikrobiyal Direnç bugün yalnızca geleceğe ait bir risk değil — şu an yaşanan bir krizdir.
Doğrudan Kayıplar: Lancet dergisinde yayımlanan kapsamlı bir araştırmaya göre, 1990–2021 döneminde her yıl yaklaşık 1,14 milyon kişi, Antimikrobiyal Dirence doğrudan bağlı enfeksiyonlar nedeniyle hayatını kaybetmiştir.
Gelecek Tahmini: Direnç kaynaklı doğrudan ölümlerin, 2050 yılında yılda yaklaşık 1,91 milyon kişiye ulaşabileceği tahmin edilmektedir. Antimikrobiyal Direnç ile ilişkili ölümlerin sayısının ise 2050’ye gelindiğinde 8,22 milyon civarına çıkacağı öngörülmektedir. Bu veriler, direncin büyüyen yükünü ve gelecekteki yıkıcı potansiyelini gözler önüne sermektedir.
Türkiye ve Veterinerlik Sahasında Durum
Biz veteriner hekimler için bu sorun daha da yakındır. Antibiyotikler hayat kurtarıcı olsa da, aşırı ve uygunsuz kullanımları, direnç gelişimini hızlandırmakta; bu durum hem hayvan hem insan sağlığı için ciddi riskler doğurmaktadır.
Yüksek Tüketim: Türkiye, antibiyotik tüketimi açısından yüksek riskli ülkelerden biridir.
Veteriner İlaç Hacmi: Veteriner hekimlik alanında, ruhsatlı yaklaşık 1.853 ürünün 848’i antibakteriyel ilaçtır; bu yüksek oran, veterinerlikte akılcı ilaç kullanımı ve biyogüvenlik önlemlerinin ne kadar kritik olduğunu göstermektedir.
Gıda Güvenliği: Hayvanlara verilen antibiyotiklerin, et ve süt gibi gıda ürünlerinde kalıntı bırakma riski vardır. Bu kalıntılar, yasal Maksimum Kalıntı Limitleri’ni (MRL) aştığında, insanlarda dirençli bakteri suşlarının gelişmesine zemin hazırlayabilir. Bu yüzden İlaç Kalıntı Arınma Süresi (İKAS) kurallarına mutlak şekilde uyulmalıdır.
Riskin Ekonomik ve Sistemsel Boyutu
Antimikrobiyal Direnç yalnızca bir sağlık sorunu değil; aynı zamanda ekonomik ve toplumsal bir krizdir. Bu mücadele, uzun vadeli ve stratejik eylem gerektirir. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ve Dünya Hayvan Sağlığı Teşkilatı (WOAH) gibi kurumlar tarafından ortaya konan “Tek Sağlık” (One Health) yaklaşımı, insan, hayvan ve çevre sağlığını bir arada ele alarak Antimikrobiyal Dirençle mücadelede en etkili çerçevedir.
Kars Veteriner Hekimleri Odası’ndan Çağrı: Ortak ve Somut Eylem Zamanı
Kars Veteriner Hekimleri Odası olarak, bu kritik Antimikrobiyal Direnç tehdidine karşı tüm paydaşlara sesleniyoruz. Aşağıda temel eylem çağrılarımızı sunuyoruz:
Tek Sağlık’ta İş Birliği: İnsan, hayvan ve çevre sağlığı paydaşları (kamu kurumları, veteriner hekimler, sağlık çalışanları, çiftçiler, çevre uzmanları) beraber stratejik planlar geliştirmeli.
Akılcı Antimikrobiyal Kullanım: Antibiyotikler, yalnızca veteriner hekim reçetesiyle, klinik değerlendirme sonrası ve uygun şekilde kullanılmalıdır. Büyüme faktörü olarak ya da koruyucu amaçla rutin kullanım asla kabul edilmemelidir.
Koruyucu Hekimlik: Aşılama, biyogüvenlik, karantina ve hijyen uygulamaları gibi koruyucu önlemler önceliklendirilmelidir. Bu, antibiyotik ihtiyacını azaltmanın en sürdürülebilir yoludur.
Halk Bilinci: Halkımız, temel hijyen eğitimi almalı; antibiyotiklerin doğru kullanımı ve direnç tehlikesi hakkında bilinçlendirilmelidir.
İzleme, Politika ve Denetim: Yerel düzeyde veteriner reçete izlemesi, ilaç kalıntı denetimi, İKAS takibi ve reçetesiz ilaç satışının kontrolü için mekanizmalar aktif olarak çalıştırılmalıdır.
Sonuç ve Çağrı
Antimikrobiyal Direnç, insan ve hayvan sağlığı için her geçen gün büyüyen bir tehdittir. Kars Veteriner Hekimleri Odası olarak, bu tehdidi yalnızca bir sağlık sorunu değil, geleceğimizi de ilgilendiren stratejik bir kriz olarak görüyoruz. Bu nedenle, “Şimdi Harekete Geçerek Bugünümüzü Korumalı ve Geleceğimizi Güvence Altına Almalıyız.”
Tüm paydaşları, Antimikrobiyal Dirençle mücadelede sorumluluk almaya ve somut eylemler üretmeye davet ediyoruz.