Kars’ta hayvancılık sektörü!

Volkan KARABAĞ

Hayvancılık, kırsal alanda yaşayan insanların temel geçim kaynaklarından biri olarak özellikle gelişmekte olan ülkeler açısından büyük bir ekonomik önem arz etmenin yanı sıra ülke içi göç hareketleri yoğunluğunun ve buna bağlı olarak ortaya çıkan sorunların önüne geçilmesinde de önemli bir işlev görmektedir. Aynı zamanda sektörünün ihmal edilmesinin, gıda arz güvenliği ve sağlığı açısından ne denli büyük sorunlara yol açacağı ve bu durumun beraberinde getireceği ekonomik külfetin büyüklüğü ile ortaya çıkacak olan sosyal sorunların boyutları günümüz dünyasında net bir şekilde öngörülebilmektedir. Bu nedenle özellikle büyükbaş hayvancılık sektörü stratejik önemini korumakta ve gerek gelişmiş ülkeler, gerekse gelişmekte olan ülkeler sektörde ilerleme kaydetmek için çok yüksek rakamlara ulaşabilen bütçeler tahsis etmektedirler. Zira bilim ve teknolojinin imkânlarından yararlanarak yüksek verimliliğe ulaşmak, hem büyükbaş hayvancılık sektörü sorunlarının azalması hem de ekonomik büyüme hedeflerine ulaşma açısından büyük katkı sağlayacaktır.

Türkiye’de de tarım sektörü içinde çok önemli bir yere sahip olan hayvancılık faaliyetleri,et ve süt ürünleri sektörleri ile yem sektörüne girdi ve çıktı sağlayarak bu sektörlerin gelişimini doğrudan etkilemektedir. Büyükbaş hayvancılık sektörü tarımın diğer alanları ile sanayi ve hizmetler sektöründe istihdam yaratma, sanayileşmeye kaynak aktarma, kırsal alandan göçü önleme gibi ekonomide gelişmeyi tetikleyici etkilerinden dolayı stratejik önem arz etmektedir. Bununla birlikte sektörde faaliyet gösteren üreticiler, kırsal alanda yaşayarak gerek nüfusun ülke sathına dağılımında gerekse toprağı yem bitkileri ekerek işlemeleri nedeniyle kaynakların etkin bir şekilde kullanılmasında son derece önemli bir rol üstlenmektedirler.

İlimiz ekonomisinde tarım sektörü özelinde hayvancılık sektörü ön plana çıkmaktadır. Kars ekonomisinde, 2017 verilerine göre, tarım sektörünün ekonomi (sektörler toplamları) içindeki payı %31 (ülke geneli %7) iken tarım sektöründeki istihdamın toplam istihdama oranı ise %54’tür (ülke geneli %19). İlimizdeki sanayi sektörü daha çok hayvansal ürünleri işlemektedir. Yine canlı hayvan ticareti de Kars ekonomisinin önemli unsurlarında biri konumundadır.  İlgili istatistikler ve mevcut ekonomik yapı, hayvancılık sektörünün ve özellikle büyükbaş hayvancılığın ilin lokomotif sektörü olduğunu göstermektedir.

İlimizde geniş mera ve çayırların varlığı ve köklü bir geçmişe sahip hayvancılık kültürü; büyükbaş hayvancılığın gelişmesine katkıda bulunmaktadır. Bu bağlamda ilimiz hem inek sütü üretiminde hem de büyükbaş hayvan varlığında Türkiye’nin önde gelen illeri arasında yer almaktadır. 2017 verileri dikkate alındığında ülkedeki toplam büyükbaş hayvan varlığının %2,9’unu barındıran Kars,565 bin ton ile de ülkedeki inek sütü üretiminin %3’ünü karşılamaktadır.

İlimizde yerli sığır ırklarından Doğu Anadolu Kırmızısı ve Zavot, yabancı kökenli sığır ırklarından ise Brown Swiss (Montofon) ve Simental (Sarı Alaca) yaygın şekilde yetiştirilmektedir.

Doğu Anadolu Kırmızısı:

 Süt ve et verimi yönünden kombine bir ırktır.

Küçük yapılı, sert mizaçlı, kemik yapısı sağlam, göğsü dar ve derisi kalındır. Genellikle sağrı dar, keskin, sivri ve düşüktür. Sağrıcidagodan yüksektir. Renk kırmızı ve tonlarındadır.Kulak kenarları, boyun, göğüs, ön bacakların önyüzleri, tırnakların deriyle birleştiği kısımlar koyudur. Kısa boynuzlu sığır ırklarındandır. Erkek ve dişiler boynuzludur. Boynuzlar koyu renk tonunda olup öne doğru kıvrım yapmaktadır.

Küçük cüsseli olmakla birlikte güçlüdür. Olumsuz çevre şartlarına dayanıklıdır. Kalitesiz yemlerle hayatını sürdürebilir.Engebeli alanlardaki otlakları değerlendirebilir ve hastalıklara karşı direnci yüksektir. Sürü ve analık içgüdüsü gelişmiştir. Buzağısını görmeyince sütünü vermez.

Karasal iklimin hüküm sürdüğü, engebeli arazilerde ve ilkel barınakların bulunduğu şartlarda yetiştirilmektedir. Mayıs ayından itibaren meraya ve yaylalara çıkarılır. Genellikle yılın altı ayını merada geçirir. Mera süresince ek yemleme yapılmaksızın köy sürüleri şeklinde yetiştirilir.

Zavot:

Süt ve et verimi yönünden kombine bir ırktır.

Vücut orta irilikte ve sağlam yapılıdır. Sırt hattı düz, kemikler sağlam, deri elastiktir. Genelde beyaz renkli olup açık sarı renkli olanlarına da rastlanır. Merme açık, koyu veya lekeli olabilir. Baş süt tipi sığır ırklarına benzemektedir. Dişiler ve erkekler boynuzludur.

Bölgeye adapte olmuş, zor iklim şartlarına ve hastalıklara karşı dayanıklıdır.

Karasal iklimin hüküm sürdüğü, engebeli arazilerde ve ilkel barınakların bulunduğu şartlarda yetiştirilmektedir. Mayıs ayından itibaren meraya ve yaylalara çıkarılırlar.Genellikle yılın altı ayını merada geçirirler.Mera süresince ek yemleme yapılmaksızın köy sürüleri şeklinde yetiştirilir.

Brown Swiss (Montofon):

Süt ve et verimi yönünden kombine bir ırktır.

Sırt boyunca uzanan ve ester çizgisi olarak tanımlanan açık renkli bir bölge vardır.

Esmer ırkın rengi gümüşi griden siyaha yakın koyu kahve ve koyu kül rengine kadar değişir.

Burun ucu açık renktir.

Montofonlar diğer kültür ırklarına göre güç şartlara daha dayanıklıdırlar.

Simental (Sarı Alaca):

Renk sarı-beyaz veya kırmızı-beyaz alacadır.

Mutlaka baş, alın ve kirpik beyaz renktir.

Erkek ve dişileri boynuzludur.

İklim şartlarına kolay adapte olur.Uzun ömürlüdürler. Yüksek döl verimi özelliğine sahiptir. Annelik içgüdüsü yüksektir. Sağlık problemi azdır.

TEŞVİK VE DESTEKLER

İlimize yatırım yapmak isteyen girişimcilere Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı başta olmak üzere Ticaret Bakanlığı, KOSGEB, TKDK, SERKA, Tarım ve Orman Bakanlığı ve İŞKUR önemli oranlarda ve tutarlarda destekler sağlamaktadır.